Bij het schrijven van een boek moeten de personages niet alleen een uiterlijk hebben of een goed achtergrondverhaal. Tenzij in het geval van uitzonderlijke niet-sprekende personages, hebben ze ook een stem nodig. Die stem hoor je in de dialogen. Ik zocht uit waar zo’n dialoog in een boek moet aan voldoen. De inspiratie voor deze blog haalde ik uit het boek ‘Dialogen Schrijven’ van  Don Duyns waarin verschillende experten hun kennis delen. Tussen haakjes verwijs ik naar de expert die het vermeld heeft. Dialogen komen ook voor in toneelstukken maar hier beperk ik me tot dialogen in romans, dat is al moeilijk genoeg.

Belang van dialogen

Een dialoog maakt een tekst boeiender om te lezen. Je ‘hoort’ het personage spreken en het toont intermenselijk contact. Inzoomen op dat contact via dialoog maakt dit net zo belangrijk (Don Duyns). 

Zo’n dialoog kan zelfs helpen om het personage te leren kennen en uit te bouwen. In tegenstelling tot wat je vaak elders leest, moet je een personage nog niet kennen om een goede dialoog te schrijven. Een dialoog/spreektaal toont namelijk niet alleen de stijl van het personage maar ook het milieu en de tijd waarin het personage leeft. (Christophe Nariv)

De dialogen moeten een concrete situatie oproepen. In tegenstelling tot films heb je in romans geen beelden en daarvoor dienen de dialogen. (Jan Brokken)

Dialogen in verhalen tegenover in ’t echt

Het is blijkbaar niet zo’n goed idee om een letterlijke conversatie uit het echte leven over te nemen in een romandialoog. En als je er verder over nadenkt, dan weet je ook waarom. Want stel je voor dat je alle halve zinnen, gemompelde woorden, euh’s, etc. zou moeten lezen. Het zou niet zo’n fijn boek worden.

Dialogen moeten zich daarom niet richten op het letterlijk overnemen uit de werkelijkheid maar op de voortgang van het gesprek. (Christophe Nariv)

Voorwaarden van goede dialogen

Een dialoog moet dus het verhaal of het personage vooruit helpen. De eisen waaraan dialogen moeten voldoen volgens Gerard Reve zijn de volgende:

• Een dialoog moet feitelijke informatie geven over personages en situatie (= exposé)
• Specifiek geeft een dialoog informatie over de persoon zoals gebruikt jargon, accent, woordgebruik, stopwoorden of terugkerende uitdrukkingen (=Typering)
• Een dialoog helpt de personages ook ontwikkelen. Hierbij is de dubbelheid (= het gelijktijdig aanwezig zijn van tegengestelde gevoelens) zeer belangrijk. Deze dubbelheid kan zichtbaar gemaakt worden in het contrast tussen wat het personage zegt en doet of toont. 
• Een dialoog moet ook verwachtingen wekken: Een vraag bijvoorbeeld verwacht een antwoord.

Concrete tips voor dialogen in romans

Ieder personage moet een eigen toon en ritme hebben. (Thomas Verbogt) Hierdoor typeer je het personage en hoef je zelf niet meer zoveel toe te voegen. Deze les heb ik alvast meegenomen in mijn eigen “Boek 5”. Bij de revisie naar versie 1 wil ik de hoofdpersonages een sterkere stem geven (vb. Ellen zal een vrolijke, enthousiaste en lichtje opgejaagde stem hebben).

In het laatste deel over dialogen spreekt René Appel over het belang van een goede vormgeving in dialogen. Je staat er niet altijd bij stil wanneer je aan het lezen bent maar het is belangrijk om creatief duidelijk te maken wie aan het woord is. Het alternatief is namelijk continu schrijven ‘zeg ik’ of ‘vraagt hij’ of ‘…’ . Appel stelt voor om af te wisselen tussen directe en niet-directe rede. Een voorbeeld maakt het verschil duidelijk: “Ik zal morgen op je wachten. (Directe rede) tegenover ‘Ik beloofde dat ik morgen op hem zal wachten.’ (Indirecte).

Tenslotte was er nog een kleine tip die ik zal onthouden in het kader van vormgeving: een reactie op een vraag, hoort bij het antwoord op die vraag en niet bij de vraag. Een voorbeeld van hoe het niet moet:

“Ga je vanavond mee naar de film?” Ze knikt.
“Ja, graag, ik ben er al lang niet meer geweest.”

Hoe het wel kan:

“Ga je vanavond mee naar de film?”
Ze knikt. “Ja, graag, ik ben er al lang niet meer geweest.”

We zijn er ons niet altijd van bewust hoe belangrijk dialogen zijn in boeken. Het is pas als je een slecht geschreven dialoog leest dat dit duidelijk wordt. En zo dus weer enkele interessante tips gelezen om mijn schrijfproces te verbeteren.